De grote zaal van concertgebouw De Vereeniging behoort dankzij de prachtige akoestiek tot de meest geroemde concertzalen van Europa en wordt vaak in een adem genoemd met het Amsterdamse Concertgebouw. De akoestiek is dan ook een van de belangrijkste erfgoedwaarden van het rijksmonument. Bij de renovatie is veel aandacht besteed aan de akoestiek.
Monumentaal concertgebouw
Het monumentale concertgebouw De Vereeniging in Nijmegen heeft een grote zaal met ca. 1200 stoelen, een kleine zaal voor kamermuziek, een café restaurant en nog enkele kleinere zalen. Het complex is een ontwerp uit 1915 van de locale architect Oscar Leeuw, is eerder in 1984 gerenoveerd en is recentelijk opnieuw aangepast en gemoderniseerd, in meerdere fasen.
De in 2016 doorgevoerde aanpassingen hebben betrekking op het café-restaurant, de foyers en de grote zaal, waarbij onder meer nieuwe stoelen zijn geplaatst, de theatertechniek is aangepast en de ventilatie is vervangen.
Nieuw ontwerp podium grote zaal
De nieuwe podiumomgeving maakt het gebruik van de uitgebreide en verbeterde toneeltechniek mogelijk, terwijl het qua vormgeving nog teruggrijpt op het verleden. Bij de renovatie van 1984 is, op basis van schaalmodelonderzoek, een schuingeplaatste klankkaatser aangebracht die, nog afgezien van de vormgeving, de verbetering van de theatertechniek in de weg staat en vervangen moest worden. De akoestische functionaliteit van deze kaatser is in een nieuwe vormgeving, met licht schuin geplaatste wandpanelen gerealiseerd. Er is een integraal ontwerp gemaakt van een hijsinstallatie, afsluiting van de oude toneeltoren en een nieuwe klankkaatser, waarbij de orkestverlichting in de klankkaatsers is geïntegreerd. Een verplaatsbare achterwand zorgt voor projectie naar het publieksgedeelte, de positie kan aan de grootte van het orkest of ensemble aangepast worden.
Aanpak akoestisch ontwerp
Om tot dit ontwerp te komen is er naast 3D simulaties met een akoestisch stralenmodel ook een akoestisch onderzoek uitgevoerd in de zaal zelf: een 1:1 schaalmodelonderzoek. Akoestisch gevoelig zijn het gekromde plafond, het ingesnoerde podium met lijsttoneel met parallelle wanden en de weinige verstrooiende elementen. In de bestaande situatie was, ondanks de verbetering uit 1984, de podiumakoestiek niet optimaal. Door middel van verplaatsbare elementen konden verschillende configuraties worden opgebouwd en beproefd met behulp van impulsresponsie-metingen. De beste opstelling werd ook nog getest tijdens een proefrepetitie met de vaste gebruiker, Het Gelders Orkest. Daarnaast zijn er laboratoriummetingen gedaan aan de stoelen en diffuserende wandelementen om de geluidabsorberende eigenschappen te verifiëren en verbeteren.
Vervolgens is het podium, tegelijk met het gehele foyer- en restaurantgebied in de zomerpauze van 2015, dus slechts in een paar maanden tijd, omgebouwd. Vóór de toneellijst zijn de klankkaatsers in glas uitgevoerd. Ook is de hele zaal opnieuw geschilderd. Na de verbouwing is de akoestiek nog verder geperfectioneerd. Bij deze stappen is ook steeds naar de akoestische situatie in het verleden gekeken: ook de akoestiek maakt onderdeel uit van het monument.
De grote zaal van de Vereeniging is met de nieuwe ruime theatertechnische mogelijkheden klaar voor de toekomst. Zowel publiek, musici als pers zijn enthousiast over het resultaat (“De magie is terug”, “concertgebouw De Vereeniging heeft haar beroemde akoestiek terug”).
